Nepnieuws...

… of in modern Nederlands ‘Fake news’, een term voor misleidende informatie waar onze aardkloot tegenwoordig bol van staat, maar feitelijk van alle tijden is. Denk bijvoorbeeld maar aan een kwakzalver die een bepaald product mooier of beter wist voor te stellen dan het in werkelijkheid was. Zo kan ik me nog herinneren dat mijn oma altijd haarlemmerolie in huis had, een goedje dat tegen alle kwalen zou helpen… Apekool noemde mijn nuchtere opa het...

Fake news is wereldwijd actueel en vooral groot omdat de communicatielijnen door met name internet tegenwoordig zo kort zijn. En we zijn er nog lang niet, denk maar aan AI, daar gaan we nog wat mee beleven. Echt en nep zullen nog lastiger worden om uit elkaar te houden…

Vroeger was Amerika een ver vreemd land waar je alleen met de boot kon komen na een paar weken varen. De achtergebleven vrienden en familie zag je nooit meer als je besloten had ernaar te emigreren. Nu is het slechts nog een aantal uur vliegen, maar zelfs als we thuis op de bank blijven liggen kunnen we van alles te weten komen over dat geweldige land met haar ‘onbegrensde mogelijkheden’.

En onbegrensde mogelijkheden heeft het, zeker als we het dan ook nog eens combineren met fake news, daarmee kun je het daar zelfs schoppen tot president. En dat bereikt door die korte lijnen binnen een mum van tijd nu dus ook de bank waarop we liggen…

Fake news is ook ontdekt als verdienmodel. Kent u het begrip ‘clickbait’ (klik-aas) waarbij je met een spannende titel naar een sensationeel nieuwtje tot een muisklik wordt verleid..?. Doel is alleen maar om het aantal klikken te verhogen waardoor er meer inkomsten uit een reclame worden verkregen..?. Het zal niet verbazen dat het nieuwtje vrijwel altijd uit één of andere duim is gezogen.

Maar zoals al genoemd, het is van alle tijden. Uit historische onderzoek is gebleken dat er in de zeventiende eeuw ook al op grote schaal nepnieuws werd verspreid. Zo werden er tijdens bijvoorbeeld de Engelse burgeroorlogen (1642-1645 en 1648-1649) ook al heel bewust allerlei onwaarheden gepubliceerd om daarmee het conflict te beïnvloeden.

Een voorbeeld is ook het zogenoemde ‘Yellow Journalism,’ dat zich aan het einde van de negentiende eeuw aandiende tussen twee grote kranten in een poging de controle te krijgen over de lezersmarkt. De kranten publiceerden steeds sensationeler (en soms zelfbedacht) nieuws om de oplage te laten stijgen. Eén van de kranten zou zelfs een rol hebben gespeeld bij de ontwikkeling van de Spaans-Amerikaanse oorlog van 1898.

Waar zou de loop van de geschiedenis nog meer beïnvloed zijn door fake news vraag ik me dan af..?. Of:… wat als er vanuit de verre geschiedenis misschien fakeverhalen zijn ontstaan die nog steeds als waarheid ons leven beïnvloeden….

Menu