De macht der gewoonte

‘Het is de macht der gewoonte,’ of ‘wij doen dat nu eenmaal zo’, of ‘dit is onze cultuur’. Lekker makkelijk, voorspelbaar, geruststellend en vertrouwd. We weten waar we aan toe zijn en hoeven nog nauwelijks na te denken of uit te leggen waarom we het zus of zo doen.

Er schijnt ooit een onderzoek te zijn geweest met een aantal apen, een ladder en een tros bananen. De ladder stond midden in het apenverblijf en daarboven hing een tros bananen. Toen er een aap de ladder opklom om een banaan te scoren, werden alle andere apen met koud water nat gespoten. Dit herhaalde zich, en na verloop van tijd hadden de apen door dat het beklimmen van de ladder steeds maakte dat er een lading koud water over hen heen werd gestort. Geen enkele aap waagde zich er nog aan. Honger hadden ze niet, ze kregen weliswaar geen bananen -dat wat een aap het lekkerst vindt- maar om te overleven hadden ze die niet nodig, er was verder voer genoeg.

Een nieuwe aap, die nog van niets wist, werd door de groep tegengehouden om de ladder te beklimmen en schikte zich uiteindelijk in zijn lot. Na enige tijd waren alle apen vervangen en was er geen enkele aap meer die de koudwaterervaring kende. Toch werd de ladder door geen aap meer beklommen. De apen hadden het gedrag van elkaar overgenomen zonder te weten waarom.

Dat is wat wij mensen ook doen, wij nemen het gedrag van anderen uit onze omgeving over, vinden dat normaal en vragen ons niet af waarom we het eigenlijk doen...

Toen ik nog voor de klas stond en omringd werd door pubers, was het kennelijk in om een baseballpetje te dragen. Helemaal begrijpen deed ik dat niet, vooral niet omdat ook het merk belangrijk was en men er soms zomaar 150 euro voor neer had geteld. Dat had je beter kunnen besteden aan lesboeken dacht ik dan wel eens. Ik herinner me nog die jongen die kennelijk een petje had met een hoog aanzien en die met geweld van hem was afgenomen. Na een aangifte daarvan kregen we als school zelfs de politie over de vloer en is het tot op directieniveau op tafel gekomen. Wat een drukte om een petje dacht ik wel eens….

Bij ons op school was het verboden om in de klas een petje te dragen, dus bij het binnenkomen moesten ze af. Het toeval wil dat er ook nogal wat docenten waren die elke dag een stropdas droegen, waarop er door een slimmerik op een bepaald moment gevraagd werd wat het verschil was tussen het dragen van een petje en het dragen van een stropdas. Zowel het petje als de stropdas gaf geen belemmering of voordeel in het functioneren, motiveerde hij. En hij had een punt vond ik..!!.

Kortom: het is gezond om af en toe een vraagteken te plaatsen bij wat voor ons zo vanzelfsprekend is.

‘It’s a healthy idea, now and then, to hang a question mark on the things you have long taken for granted’. Een citaat van Bertrand Russel, Engels filosoof, wiskundige en Nobelprijswinnaar literatuur (1950).

En dat geldt niet alleen voor iets oppervlakkigs als een stropdas of een petje…...

Menu